Dziennikarstwo śledcze

Wiedza
Student zna specyfikę dziennikarstwa śledczego
Powiązane efekty kierunkowe:
D1p_W13
Metody weryfikacji:
Egzamin

Wiedza
Student ma wiedzę na temat etapów przygotowania materiału śledczego do publikacji
Powiązane efekty kierunkowe:
D1p_W12, D1p_W13
Metody weryfikacji:
Egzamin

Umiejętności
Student potrafi dotrzeć do źródeł informacji oraz przeprowadzić analizę dokumentów
Powiązane efekty kierunkowe:
D1p_U10, D1p_U14
Metody weryfikacji:
Egzamin

Umiejętności
Student potrafi przygotować materiał do publikacji z zachowaniem wszystkich istotnych dla tego dzieła etapów
Powiązane efekty kierunkowe:
D1p_U11
Metody weryfikacji:
Egzamin

Kompetencje społeczne
Student rozumie konieczność ustawicznego rozwoju zawodowego dziennikarza specjalizującego się w dziennikarstwie śledczym
Powiązane efekty kierunkowe:
D1p_K03, D1p_K05
Metody weryfikacji:
Egzamin

Kompetencje społeczne
Student posiada przekonanie o szczególnym znaczeniu profesjonalności w swoim działaniu, zachowaniu wszelkich zasad etyki dziennikarskiej
Powiązane efekty kierunkowe:
D1p_K05
Metody weryfikacji:
Egzamin

Zajęcia praktyczne:
1. Wprowadzenie do dziennikarstwa śledczego i interwencyjnego

Charakterystyka pracy dziennikarzy zajmujących się tematyką śledczą i interwencyjną. Omówienie specyfiki ich działalności w kontekście odpowiedzialności zawodowej, a także podstaw prawnych i etycznych związanych z prowadzeniem tego typu dziennikarstwa.

2. Odpowiedzialność prawna w dziennikarstwie śledczym i interwencyjnym

Regulacje prawne dotyczące odpowiedzialności karnej za przestępstwa prasowe, w tym konsekwencje dla dziennikarzy zawodowych i obywatelskich. Granice dopuszczalnych działań w świetle przepisów prawa.

3. Tajemnica dziennikarska i jej ochrona

Omówienie gwarancji prawnych dotyczących tajemnicy dziennikarskiej, ochrony sygnalistów oraz konsekwencji naruszenia tajemnicy zawodowej. Analiza sytuacji, w których dziennikarz może zostać zwolniony z obowiązku zachowania poufności.

4. Ochrona informatora i zarządzanie informacją

Zasady zabezpieczania tożsamości informatorów i przekazywanych przez nich danych. Strategie skutecznego zarządzania informacją, ocena ryzyka związanego z jej ujawnieniem oraz zagadnienie śladu cyfrowego w pracy dziennikarskiej.

5. Źródła informacji w dziennikarstwie śledczym i interwencyjnym

Typologie źródeł informacji wykorzystywanych w pracy dziennikarza. Proces ich pozyskiwania, weryfikacji i ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów związanych z tajemnicą dziennikarską.

6. Dziennikarstwo śledcze a interwencyjne – podobieństwa i różnice

Analiza porównawcza obu form dziennikarstwa, uwzględniająca ich zakres działania oraz metodykę pracy. Studium przypadków ukazujących, kiedy materiały interwencyjne błędnie klasyfikowane są jako dziennikarstwo śledcze.

7. Metody pracy dziennikarza śledczego i interwencyjnego

Praktyczne aspekty pracy dziennikarskiej, obejmujące m.in. stosowanie prowokacji dziennikarskiej, nagrywanie materiałów bez zgody uczestników oraz dylematy etyczne związane z ujawnianiem korespondencji w interesie publicznym.

8. Studium przypadku: Afera „Łowcy skór”

Rekonstrukcja jednego z najgłośniejszych śledztw dziennikarskich w Polsce. Analiza metod pracy dziennikarzy, wyzwań oraz skutków społecznych i prawnych tej publikacji.

9. Współczesne narzędzia i techniki dziennikarstwa śledczego w Polsce

Przegląd aktualnych metod i strategii stosowanych w polskim dziennikarstwie śledczym. Wykorzystanie nowoczesnych technologii w zbieraniu i analizowaniu informacji.

10. Proces tworzenia materiału dziennikarskiego

Kolejne etapy opracowywania materiałów interwencyjnych i śledczych:

Wybór tematu – identyfikacja zagadnień o znaczeniu społecznym. Planowanie działań – określenie strategii badawczej, zbierania dowodów i weryfikacji informacji. Realizacja materiału – prowadzenie wywiadów, analiza dokumentów, redagowanie treści oraz strategia publikacji.

11. Przełomowe śledztwa dziennikarskie na świecie

Przegląd najbardziej znaczących przypadków dziennikarstwa śledczego w mediach międzynarodowych, w tym:

Afera Watergate Sprawa Moniki Lewinsky Fire and FuryŚledztwo w sprawie Cambridge Analytica

12. Sztuczna inteligencja w dziennikarstwie śledczym

Zastosowanie narzędzi opartych na AI w procesach analitycznych i badawczych. Przykład śledztwa Panama Papers jako modelu wykorzystania sztucznej inteligencji w analizie danych. Możliwości zastosowania ChatGPT i innych narzędzi w pracy dziennikarza śledczego.

Zajęcia praktyczne:
 

Egzamin :
Egzamin ustny opiera się na materiale śledczym przygotowanym przez studenta i ma na celu ocenę zdobytej wiedzy, umiejętności oraz kompetencji rozwiniętych w trakcie kursu.

Podczas egzaminu student przedstawia swój materiał śledczy, dokonując jego analizy oraz uzasadniając:

Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest terminowe oddanie kompletnego materiału śledczego.

Liczba dopuszczalnych nieusprawiedliwionych nieobecności wynosi 2. 

Egzamin ustny na podstawie materiału śledczego przygotowanego przez studenta, sprawdzający wiedzę, umiejętności i kompetencje studenta nabyte podczas zajęć.

Egzamin polega na prezentacji materiału śledczego, wraz z omówieniem i uzasadnieniem: wyboru tematu, etapów postępowania i wykorzystanych metod pracy dziennikarza śledczego, z uwzględnieniem zasad prawnych i etycznych obowiązujących dziennikarza śledczego.

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest terminowe przygotowanie materiału śledczego.

Liczba dopuszczalnych nieobecności (nieusprawiedliwionych) wynosi 2 (dwie) nieobecności.

Podstawowa:
• Chyliński M., Obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych a profesjonalizm dziennikarski, „Studia Medioznawcze”, 2014, nr 3 (58), s. 25-37.
• de Burgh H., Investigative journalism. Context and practice, Routledge, London– New York 2000.
• Eichstaedt K., Tajemnica dziennikarska – wybrane zagadnienia, „Media, Kultura, Społeczeństwo”, 2019, nr 14, s. 15-25.
• Hodalska M., Trauma dziennikarzy. Dziennikarstwo traumy, Kraków 2017 (wybrane fragmenty).
• Janik M., Dziennikarstwo interwencyjne – moda czy rzeczywista chęć niesienia pomocy?, w: Dyskurs o kulturze, red. nacz., G. Ignatowski, Łódź 2015, s. 59-67.
• Kuca P., Dziennikarstwo interwencyjne jako przejaw kontrolnej funkcji prasy na przykładzie dzienników woj. podkarpackiego, w: K. Wolny-Zmorzyński, w: M. Wrońska, W. Furman, red., Między odpowiedzialnością a sensacją. Dziennikarstwo i edukacja na przełomie wieków, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006, s. 186-194.


Uzupełniająca:
• Adamczyk W., Amerykańskie archetypy dziennikarstwa śledczego, Poznań 2008.
• Adamczyk W., Od indywidualizmu do zespołowości: I-Teamy jako element ewolucji w sposobie prowadzenia dochodzeń przez reporterów śledczych, „Przegląd Politologiczny”, nr. 1, 2016, s. 143-164.
• Adamczyk W., Skuteczna antypromocja? Śledztwa dziennikarskie i materiały interwencyjne a wizerunek władz lokalnych, w: Media – Kultura – Społeczeństwo, nr. 9-10 (2014-2015), s. 31-46.
• Aktualne publikacje – prasowe, radiowe, telewizyjne, internetowe.
• Karadimitriou, A., von Krogh, T., Ruggiero, C., Biancalana, C., Bomba, M., & Lo, W. H., Investigative journalism and the watchdog role of news media: Between acute challenges and exceptional counterbalances, w: J. Trappel, & T. Tomaz, Success and failure in news media performance: Comparative analysis in the Media for Democracy Monitor 2021, s. 101-125.
• Palczewski M., Worsowicz M., News i dziennikarstwo śledcze wobec wyzwań XXI wieku, Łódź 2011.
• Polińska P., Dziennikarstwo śledcze w przestrzeni lokalnej. Analiza prasoznawcza publikacji „Dziennika Zachodniego” z 2015 roku, „Kultura, Media, Teologia”, nr 30, 2017, 137-150.
• Szcześniak K., Interwencyjne aspekty fotografii reporterskiej, w: „Studia Medioznawcze” 2020, t. 21, nr 2 (81), s. 520-534.
• Zasada M., Kondycja dziennikarstwa śledczego w Polsce, „Kwartalnik Naukowy OAP „ePoliticon””, 2014, 12, s. 109-125.